Chủ Nhật, 26 tháng 10, 2014
Hoàng Việt luật lệ hay còn được biết đến với tên Hoàng triều luật lệ, Quốc triều điều luật, Nguyễn triều hình luật, bộ luật Gia Long là bộ luật chính thức của Việt Nam thời đầu nhà Nguyễn do Bắc thành Tổng trấn Nguyễn Văn Thành soạn thảo và vua Gia Long cho ban hành năm 1815.
Lịch sử[sửa | sửa mã nguồn]
Vua Gia Long sau khi lên ngôi để có cơ sở về luật pháp, cho soạn bộ luật mới có tên gọi là Hoàng Việt luật lệ (còn được gọi là "luật Gia Long"), do Tổng trấn Bắc Thành Nguyễn Văn Thành chủ biên bao gồm 22 quyển và 398 điều[1]sau đó vua Gia Long cho ban hành chính thức vào năm 1815.[2] Có ý kiến cho rằng bộ luật này gần như lấy nguyên mẫu là luật nhà Thanh,[3] nhưng ý kiến khác lại cho rằng bộ luật này củng cố các phong tục, tập quán cổ truyền tốt đẹp của dân tộc cùng với nhiều định chế rất tiến bộ.[4]
Hoàng Việt luật lệ được sử dụng trong suốt thời nhà Nguyễn rồi dùng tiếp ở Trung Kỳ trong thời Thực dân Pháp chiếm đóng Việt Nam[5].
Sắp xếp nội dung[sửa | sửa mã nguồn]
Hoàng Việt luật lệ có 398 điều và 30 điều tỷ dẫn,[6] chép trong 22 cuốn. Có sáu thể loại do ứng với việc sáu Bộ Lại, Công, Lễ, Hộ, Binh, Hình phụ trách. Chi tiết như sau[2]:
- Cuốn thứ 1: mục lục điều luật, bảng (hay đồ), thể lệ về trang phục tang, diễn giải thuật ngữ
- Cuốn thứ 2 và 3: 45 điều danh lệ
- Cuốn thứ 4 và 5: 27 điều lại luật
- Cuốn thứ 6, 7 và 8: 66 điều hộ luật
- Cuốn thứ 9: 26 điều lễ luật
- Cuốn thứ 10 và 11: 58 điều binh luật
- Cuốn thứ 12 đến 20: 166 điều hình luật
- Cuốn thứ 21: 10 điều công luật
- Cuốn thứ 22: dẫn điều luật
Nội dung[sửa | sửa mã nguồn]
Hoàng Việt luật lệ được xây dựng trên cơ sở khảo xét, tham chiếu bộ luật Hồng Đức (tức Quốc triều Hình luật, là bộ luật của nhà Lê), nhưng chủ yếu là mượn bộ luật của nhà Thanh, dù đã được chỉnh sửa và cập nhật cho phù hợp với điều kiện cụ thể của Việt Nam lúc bấy giờ.[7] Trong 398 điều thì 397 là chép lại Đại Thanh luật lệ. Chỉ có một điều là rút từ Quốc triều Hình luật.[6]
Bảng (hay đồ): quy định về phương hướng xử lí đối với những tài sản có được một cách bất hợp pháp. Thể lệ nộp phạt chuộc tội, chí tiết về ngũ hình, các dụng cụ dùng trong tù, và trang phục tang chế. Danh lệ quy định về những nguyên tắc tổng quát về tội phạm và hình thức trừng phạt. Phần dẫn đều luật dùng để hướng dẫn việc so sánh các hình phạt và vận dụng luật trong trường hợp vụ việc mà luật không quy định tới. Hộ luật là các luật về hộ tịch, tài sản, hôn nhân, thuế, nợ nần, tiền chợ búa.[2]
Bách khoa toàn thư mở Wikipedia
